Το τελευταίο παζλ του Ναμπόκοφ ....

Το ανολοκλήρωτο αφήγημα του συγγραφέα της «Λολίτας» βλέπει το φως της δημοσιότητας 33 χρόνια μετά τον θάνατό του

του ANAΣΤΑΣΗ ΒΙΣΤΩΝΙΤΗ
Στην εισαγωγή της μετάφρασής του στα αγγλικά του αριστουργήματος του Πούσκιν Ευγένιος Ονιέγκιν, ο Βλαντίμιρ Ναμπόκοφ γράφει ανάμεσα σε άλλα και τα εξής: «Ο καλλιτέχνης πρέπει αδίστακτα να καταστρέφει τα χειρόγραφά του μετά την έκδοση,μήπως και παραπλανήσουν τις ακαδημαϊκές μετριότητες και σκεφθούν ότι είναι δυνατόν να διαλευκάνουν τα μυστήρια της ευφυΐας μελετώντας ακυρωμένες αναγνώσεις.Στην τέχνη η πρόθεση και το σχέδιο δεν είναι τίποτε.Μόνο το αποτέλεσμα μετράει». Ηταν λοιπόν επόμενο η έκδοση του ανέκδοτου μυθιστορήματός τουΤhe Οriginal of Lauraτην περασμένη Δευτέρα από τα Ρenguin Βooks στην Αγγλία και τον Κnopf στις ΗΠΑ να πυροδοτήσει ξανά τις διαμάχες που ξέσπασαν πέρυσι τον Απρίλιο όταν ο Ντμίτρι Ναμπόκοφ, γιος του συγγραφέα, ανήγγειλε ότι συμφώνησε να εκδοθεί ένα βιβλίο που ο πατέρας του προτού πεθάνει είχε ζητήσει να καεί.



Πρόκειται όμως για μυθιστόρημα; Αυτό που φυλασσόταν επί 33 χρόνια στη θυρίδα μιας ελβετικής τράπεζας δεν ήταν παρά το ατελές προσχέδιο ενός μυθιστορήματος γραμμένου με μολύβι σε 138 καρτέλες, το οποίο ο Βλαντίμιρ Ναμπόκοφ δεν κατάφερε να το γράψει.



Το κείμενο όλο κι όλο δεν ξεπερνά τις 9.000 λέξεις. Οπως είναι γραμμένο στις καρτέλες έχει κανείς τη δυνατότητα να τις ανακατεύει σαν τράπουλα και να δημιουργεί τη δική του εκδοχή για την πλοκή στην οποία ενδεχομένως θα κατέληγε ο Ναμπόκοφ.





Λολίτα και Λολίτο

Στη Νέα Υόρκη την περασμένη Δευτέρα στο γνωστό πολιτιστικό κέντρο Υτης 92ης οδού του Μανχάταν οργανώθηκε έκθεση με τις καρτέλες όπου γράφτηκε τοΤhe Οriginal of Lauraόπως επίσης και ανάγνωση αποσπασμάτων, από την οποία όμως ουδείς ως φαίνεται διαφωτίστηκε για το ποια ενδεχομένως μορφή θα έπαιρνε η υπόθεση του βιβλίου που σκόπευε να γράψει ο Ναμπόκοφ. Ο γιος του Ντμίτρι, 75 ετών σήμερα, είχε δηλώσει πέρυσι ότι ο πατέρας του εμφανίστηκε στον ύπνο του και τον παρότρυνε να δώσει το κείμενο στη δημοσιότητα, γεγονός που προκάλεσε ειρωνικά σχόλια και πολλοί θυμήθηκαν τις διαφορές ανάμεσα στον γιο και τον πατέρα Ναμπόκοφ. Ο πατέρας λ.χ. λάτρευε το σκάκι αλλά απεχθανόταν τη μουσική και ποτέ του δεν έμαθε να οδηγεί. Ο γιος αντίθετα υπήρξε τραγουδιστής της όπερας, βαρύτονος πολλά υποσχόμενος, που το ντεμπούτο του το έκανε μαζί με τον Παβαρότι στην όπεραLa Βoheme, διήγε βίον πλεϊμπόι, του άρεσε η ορειβασία και λάτρευε τα γρήγορα αυτοκίνητα (με ιδιαίτερη αδυναμία στις Φεράρι), έλαβε μάλιστα πολλές φορές μέρος σε αγώνες αυτοκινήτων ώσπου έπειτα από ένα σοβαρό ατύχημα το 1980 αναγκάστηκε να τα σταματήσει όλα. Δεν αισθάνθηκε να βαραίνει πάνω του ο ίσκιος του πατέρα του, από τα δικαιώματα των βιβλίων του οποίου (τηςΛολίταςιδιαίτερα, ενός από τα μεγαλύτερα μεταπολεμικά μπεστ σέλερ) ζούσε πλουσιοπάροχα, ούτε και τον ενοχλούσε που ο ιταλικός Τύπος του έχει κολλήσει το παρατσούκλι Lolito. Το κείμενο που έγραψε ο Βλαντίμιρ Ναμπόκοφ πάνω στις καρτέλες δακτυλογραφήθηκε πριν από δέκα χρόνια και κάλυψε 76 σελίδες. Και μπορεί μεν να μην ήταν βιβλίο ακριβώς, ήταν όμως Ναμπόκοφ. Επιπλέον ο Ντμίτρι είχε αρχίσει να γερνάει και οι ειδικοί περί τα γηριατρικά κόστιζαν πολύ. Χρειαζόταν λοιπόν χρήματα.



Εκτός όμως από τα χρήματα έπρεπε να βρει και κάποια άλλοθι. Ενα από αυτά είναι το γεγονός ότι ο πατέρας του είχε γράψει κάποτε πως ευτυχώς που ο Μαξ Μπροντ, εκτελεστής της διαθήκης του Κάφκα, δεν υπάκουσε στην επιθυμία του συγγραφέα τηςΜεταμόρφωσηςνα κάψει όλα τα γράμματα και τα χειρόγραφα που είχε στη διάθεσή του. Αν ο Μπροντ είχε υπακούσει, η παγκόσμια λογοτεχνία θα στερούνταν δύο αριστουργήματα: τονΠύργοκαι τη Δίκη. Ας θυμίσουμε εδώ ότι αυτό δεν ήταν κάτι που παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στην παγκόσμια λογοτεχνία. Ο Βιργίλιος λ.χ. απελπισμένος από τη βαρβαρότητα του κόσμου στον οποίον ζούσε ζήτησε από τον εκτελεστή της διαθήκης του Βάριο να καταστρέψει το χειρόγραφο τηςΑινειάδαςαλλά ο καίσαρας Οκταβιανός Αύγουστος διέταξε τον τελευταίο να μην υπακούσει.





Το έγραψε «στον νου του»

Η περίπτωση με τοΤhe Οriginal of Lauraβεβαίως είναι διαφορετική. Εδώ δεν έχουμε ένα περίπου ημιτελές ή σχεδόν πλήρες βιβλίο αλλά τo σκαρίφημα ενός μυθιστορήματος το οποίο σύμφωνα με τον ίδιο τον συγγραφέα«το είχε γράψει στον νου του»χωρίς να προλάβει να του δώσει μορφή στο χαρτί. Δεδομένου λοιπόν ότι η ιστορία που ήθελε να αφηγηθεί ο Ναμπόκοφ παραμένει υπόθεση εργασίας και κατά πάσα βεβαιότητα θα πυροδοτήσει τη φαντασία πολλών, εκείνο που μπορεί να ειπωθεί είναι ότι κι εδώ ο συγγραφέας τηςΛολίταςασχολείται με το ζήτημα του θανάτου, τα βάσανα που προκαλεί το πέρασμα του χρόνου και το περίπλοκο σκάκι των σχέσεων που αναπτύσσονται σε ένα ερωτικό τρίγωνο. Εχουμε λοιπόν έναν άνδρα που πεθαίνει σιγά σιγά- κι αφού έχει αρχίσει να μην αισθάνεται το σώμα του-, μια σύζυγο που αποκαλείται Φλώρα η οποία έχει διάφορες ερωτικές περιπέτειες (είναι 24 ετών αλλά μοιάζει με δώδεκα, κι αυτό παραπέμπει φυσικά στο απόλυτο νυμφίδιο του συγγραφέα, τη Λολίτα) και τέλος, στην τρίτη πλευρά του τριγώνου, έναν συγγραφέα, πρώην εραστή της Φλώρας η οποία αποτέλεσε το πρότυπό του για τη δημιουργία της Λάουρας, ενός από τους χαρακτήρες του πλέον επιτυχημένου μυθιστορήματός του.



Το βιβλίο περιέχει έναν πρόλογο του Ντμίτρι Ναμπόκοφ γεμάτο εξωφρενικές υπερβολές του τύπου ότι ως δομή και ως ύφος δεν έχει το προηγούμενό του. Ο πατέρας Ναμπόκοφ είχε γράψει ένα θαυμάσιο δοκίμιο για τηΛολίτα- κι αυτό προσπαθεί ανεπιτυχέστατα να μιμηθεί ο γιος.



Η μέθοδος του Βλαντίμιρ Ναμπόκοφ να γράφει τα προσχέδια των βιβλίων του σε καρτέλες τού ήταν ιδιαιτέρως προσφιλής. Ετσι έκανε κατά κανόνα, κι όταν αποφάσιζε να βάλει σε όποια σειρά νόμιζε τις καρτέλες ώστε να οδηγηθεί στην καλύτερη δυνατόν πλοκή ήξερε σε ποιο βιβλίο θα κατέληγε. Ομως τούτο το επέτρεπε μόνο στον εαυτό του. Η σκέψη ότι τώρα μπορεί να κάνουν το ίδιο αναγνώστες, μελετητές, κριτικοί και όποιος τέλος πάντων το επιθυμεί, αν ζούσε θα τον γέμιζε τρόμο, έγραψε στον βρετανικό Τelegraphο Τζόναθαν Μπέιτ που πιστεύει ότι ο υιός Ναμπόκοφ θα ήταν προτιμότερο να δημοσιεύσει αυτό το ατελέστατο και αποσπασματικό χειρόγραφο σε κάποιο επιστημονικό περιοδικό προς χρήσιν των μελετητών οι οποίοι, όπως προκύπτει από κάποια αποσπάσματα, θα ανακάλυπταν τη σχέση του με τα έργα της πρώιμης περιόδου του συγγραφέα, που τα έγραψε στη ρωσική γλώσσα, πολύ πριν στραφεί στην αγγλική, για να αναδειχθεί σε έναν από τους κορυφαίους στυλίστες της.


(από το ΒΗΜΑ,http://www.tovima.gr/default.asp?pid=2&ct=56&artid=300749&dt=22/11/2009)